Muzyka Zakorzeniona - Po Rzece - Tabor Sieradzki 2024

Festiwal PO RZECE - Tabor Sieradzki w Księżych Młynach k. Uniejowa to okazja do bliższego spotkania z wciąż żywymi tradycjami Ziemi Sieradzkiej – muzyką, śpiewem i tańcem.

TERMIN: 28 sierpnia 2024 - 1 września 2024

IDEA: Wydarzenie wzorowane jest na letnich taborach węgierskich domów tańca (upowszechnionych w Polsce przez Stowarzyszenie Dom Tańca). Uczestnicy taborów przez kilka dni obcują nie tylko ze sobą nawzajem, ale przede wszystkim uczą się tradycyjnych technik wykonawczych od zaproszonych muzykantów, śpiewaczek i tancerzy wiejskich, wspólnie grając, śpiewając i tańcząc. Cechami różniącymi Tabor od typowych festiwali jest brak konwencjonalnego podziału na artystów i publiczność oraz podejście alternatywne wobec konsumenckiego charakteru imprez związanych z popkulturą. Założeniem Taboru jest czynny, wspólny udział jego uczestników, ale także tych, od których można czerpać wiedzę, w wydarzeniach organizowanych w ramach Taboru. Każde z nich to szansa na obcowanie z wciąż żywymi tradycjami regionu, odzwierciedlającymi się w muzyce, pieśniach i tańcach.

REGION: Na Terenie Ziemi Sieradzkiej, rozpościerajacej się od wschodnich granic Wielkopolski aż po zachodnie krańce Mazowsza, znajdziemy do dziś charakterystyczną i unikalną gwarę, rękodzieło (piękne wycinanki i hafty), stroje oraz muzykę tradycyjną.

W sieradzkich kapelach najważniejszą rolę pełni skrzypek, który jest również skarbnicą repertuaru. Towarzyszą mu instrumenty pełniące funkcję rytmiczną: basy, bęben ze stalką lub bębenek obręczowy, zwany tutaj ciachotkiem.

Z licznych wywiadów wynika, że w XX wieku takim składom kapel towarzyszyły klarnety lub kornety, większą popularność zdobyły także harmonie i akordeony (do dziś nazywane harmoniami).

W repertuarze tanecznym wiejskich kapel znajdziemy polki, chodzone, owijoki i obery. Niejednokrotnie są to melodie pochodzące od śpiewu i często uzupełniają je słowa przyśpiewek. Tradycyjny śpiew charakterystyczny dla Ziemi Sieradzkiej możemy usłyszeć na żywo sporadycznie u żyjących dziś jeszcze śpiewaczek starszego pokolenia lub u nielicznych ich kontynuatorek.

MIEJSCE: Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Vantur w Księżych Młynach (powiat poddębicki). Wieś leży nad Wartą, w odległości 4 km od głównej zapory zbiornika Jeziorsko. Położona jest na obszarach wydmowych, porośniętych dużym kompleksem lasów sosnowych. Nieopodal ośrodka znajduje się zdziczała plaża.

WARSZTATY

1) Śpiew sieradzki na początek (3 x 1,5 godziny)

Warsztaty skupią się zarówno na opracowaniu wiejskiego repertuaru z ziemi sieradzkiej (pochodzącego z archiwów i od sieradzkich śpiewaczek), jak i na rozwoju umiejętności wokalnych oraz techniki związanej z tradycyjnym śpiewem wiejskim.

Czas warsztatowy poświęcimy na naukę repertuaru, odkrywanie własnego brzmienia i tembru głosu. Będziemy wykonywać: ćwiczenia oddechowe i emisyjne, ćwiczyć lokalne pieśni, pracować w grupie, podgrupach a nawet indywidualnie. Warsztaty będą miały charakter rozwojowy i dotkną również sfery emocjonalnej, gdyż to właśnie nasz głos jest ważnym narzędziem ekspresji osobistej.

Aby wziąć udział w warsztatach, nie musisz umieć śpiewać, ale dobrze żebyś umiał(a) powtórzyć kilka usłyszanych dźwięków :)

Na warsztatach tych będziemy się rozwijać i dążyć do osiągnięcia kilku długoterminowych celów:

1. Poznanie mało znanego repertuaru ziemi sieradzkiej.

2. Śpiewanie tak, żeby inni mieli przyjemność ze słuchania nas.

3. Odkrywanie przyjemności z własnego śpiewania.

4. Śpiewanie minimalizujące wysiłek.

5. Polubienie własnego głosu.

prowadząca: JOANNA SZAFLIK (Poznań/Burzenin)

Członkini Stowarzyszenia „Dom Tańca Poznań”, psycholożka (UAM), etnomuzykolożka (IM UW).

Od 2004 r. śpiewa pieśni tradycyjne, ucząc się od mistrzów starego i młodego pokolenia. Od 2012 r. zajmuje się głównie muzyką kaliską, sieradzką oraz biskupiańską, prowadząc badania terenowe i studiując nagrania archiwalne. Od 2013 r. była członkinią kapeli Przodki (śpiew i gra na basach). Jest psychologiem, terapeutką Lowenowskim, coachem i trenerką grup, co stanowi podstawę jej umiejętności w pracy z ludźmi. Uczy śpiewu tradycyjnego, prowadzi warsztaty edukacyjne. Współtwórczyni projektów muzycznych: Lunaria, Trancexpress.

2) Śpiew sieradzki dla osób śpiewających - grupa I (3 x 1,5 godziny)

Warsztaty obejmują ćwiczenia oddechowe, pracę z emisją głosu, intonacją i energetyką pieśni, naukę słuchania i współbrzmienia w śpiewie, a także poszerzenie wiedzy o kontekście kulturowym wykonywanych pieśni.

prowadząca: JOANNA SKOWROŃSKA (Wrocław / Ozorków)

Etnolożka, śpiewaczka specjalizująca się w badaniu i wykonawstwie tradycyjnej muzyki z terenów Polski (Łęczyckie, Dolny Śląsk), Ukrainy (Polesie). Badania terenowe kształtują jej dynamiczne role – od prowadzenia kompleksowych nagrań terenowych po działalność warsztatową, koncertową (Kust, Pieśni Piękne, Z Lasu), wydawniczą, publicystyczną. Członkini Fundacji Muzyka Zakorzeniona i Ważka oraz autorka archiwów internetowych polskiej muzyki tradycyjnej.

3) Śpiew sieradzki dla osób śpiewających - grupa II (3 x 1,5 godziny)

Na warsztatach nauczymy się, w jaki sposób można pracować z nagraniami archiwalnymi, jak słuchać, na co zwracać uwagę, jak wyciągnąć z nich to, co charakterystyczne dla danego regionu i wykonawcy. Będziemy pracować głównie z pieśniami pochodzącymi ze zbiorów archiwalnych Muzeum Okręgowego w Sieradzu.

prowadząca: JOANNA GANCARCZYK (Ozorków)

Śpiewaczka, artystka plastyk, muzykantka, uczennica wiejskich muzykantów i śpiewaczek, nauczycielka śpiewu tradycyjnego. Od kilkunastu lat zbiera i wykonuje muzykę tradycyjną, głównie Polski centralnej z okolic Łodzi. Mieszka w regionie łęczyckim, gdzie bada i dokumentuje lokalne tradycje muzyczne (głównie śpiew tradycyjny) oraz organizuje warsztaty w relacji mistrz – uczeń i działania aktywizujące społeczność lokalną. Na co dzień występuje w zespołach: Z Lasu (śpiew), Kust (śpiew), Kożuch (basy, śpiew).

4) Orkiestra nadrzeczna (3 x 1,5 godziny)

Członkowie Orkiestry nauczą się ogrywania potańcówki w sieradzkim stylu - szybkim, z wyrazistymi akcentami i oszczędnym zdobieniem. Na warsztat wezmą owijoki, polki, walczyki i inne melodie sieradzkie w wariantach po skrzypku Tadeuszu Rosiaku. Do udziału w warsztatach zapraszamy osoby grające na harmoniach, akordeonach, instrumentach dętych blaszanych i drewnianych, instrumentach szarpanych, dudach i wszystkim, co wydaje jakiekolwiek dźwięki.

prowadzący: BARTOSZ PULIŃSKI (Rogów)

Od piętnastu lat gra na harmonii trzyrzędowej. Jest uczniem ostatnich harmonistów regionu łowickiego, łęczyckiego i rawskiego (Czesława Kocemby, Sławomira Czekalskiego oraz Wiesława Rochali). Od roku 2012 współtworzy kapelę DiaBuBu, będącą laureatem Baszty na XLVIII OFKiŚL oraz I-go miejsca i nagrody publiczności konkursu Stara Tradycja (2014 r.). Grał na dziesiątkach zabaw tanecznych, festynach wiejskich i weselach.

5) Warsztaty skrzypcowe - poziom 0 (3 x 1,5 h)

Warsztaty skierowane są dla wszystkich osób, które chcą spróbować swoich sił w muzykanckim fachu i zmierzyć się z sieradzkimi melodiami tanecznymi. Będziemy zaczynać od podstaw: rozwikłamy zagadki typowego dla regionu rytmu i osadzenia w nim melodii, dowiemy się, co jest charakterystycznego w grze skrzypcowej sieradzkich muzykantów oraz spróbujemy zrozumieć, na jakich podstawowych zasadach opiera się ta z pozoru nieokrzesana muzyka.

Będziemy bazować m.in. na melodiach od Tadeusza Kraty i Józefa Tomczyka, a także melodiach od śpiewu.

Ważne: by uczestniczyć w warsztatach, potrzebna jest podstawowa umiejętność techniki gry na skrzypcach (chociażby umiejętność trzymania smyczka) oraz posiadanie swojego instrumentu. Będziemy uczyć się ze słuchu, bez zapisu nutowego.

prowadząca: DOMINIKA OCZEPA (Witkowo)

Skrzypaczka, od ponad dziesięciu lat zgłębia tajniki polskiej muzyki tradycyjnej. Naukę rozpoczęła u boku Jana Kmity – jednego z ostatnich żyjących skrzypków pamiętających dawne melodie taneczne i obrzędowe. Podczas spotkań z muzykantami, oprócz pogłębiania warsztatu skrzypcowego, wysłuchuje opowieści o minionym świecie, o muzykantach, weselach, obrzędach. Ostatnimi czasy zgłębia muzykę rodzinnej Wielkopolski. Członkini kapeli Przodki, Trancexpress, Kapela Towarzyska, Lunaria. W projekcie Kukaj Kukawko umuzykalnia dzieci w oparciu o autorskie melodie zakorzenione w polskiej tradycji. Z Teatrem Mozaika realizuje spektakle i koncerty dla dzieci, bazujące na kulturze tradycyjnej Polski.

6) Warsztaty skrzypcowe - dla zaawansowanych (3 x 1,5 h)

Region sieradzki stylistycznie – podobnie jak na mapie – leży pomiędzy Wielkopolską a Mazowszem. Można tu znaleźć obok siebie wyrazisty, ostry rytm parzysty w polkach i pozawijaną melodię trójdzielną w owijokach. Na warsztatach przyjrzymy się im obu, a pracować będziemy z muzyką wyciągniętą z archiwów, jak i melodiami wciąż żywymi w repertuarze mistrzów, z którymi spotkamy się przed wieczorną zabawą taneczną.

prowadząca: MARIA STĘPIEŃ (Łódź)

W 2011 roku usłyszała mazurka po raz pierwszy i od tamtego momentu swoje życie zawodowe i artystyczne poświęciła muzyce tradycyjnej. Gra ją na skrzypcach, bębenku obręczowym, barabanie i basach oraz śpiewa. Szuka jej na badaniach terenowych i w archiwach. Trzon jej działalności stanowi wykonawstwo blisko tradycji i źródeł – granie do tańca. Ten nurt realizuje z takimi zespołami jak Kożuch, Dobrzeliniacy, czy Lunaria - tu eksploruje feministyczne odcienie muzyki ludowej.

Nie stroni też od eksperymentów i gra w zespole Radical Polish Ansambl oraz Vous i Zvanai. Współpracowała z takimi kompozytorami i muzykami jak: Bernhard Lang, Cezary Duchnowski, Marek Pospieszalski, Wacław Zimpel, Grzegorz Tarwid oraz Maniucha Bikont. Jest absolwentką Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi na kierunkach: skrzypce oraz muzykoterapia.

7) Warsztat gry na bębnie obręczowym (3 x 1,5 godziny)

Nauka najpopularniejszych układów rytmicznych przewijających się w twórczości regionalnych kapel z okolic Sieradza. Warsztat dla osób płynnie wykonujących podstawowe rytmy trójmiarowe i dwumiarowe i/lub posiadających własny instrument. Na kilka dni przed warsztatami kursantki i kursanci otrzymają specjalnie przygotowane materiały dydaktyczne. Można będzie wypożyczyć kilka bębnów na czas trwania Taboru!

prowadzący: MATEUSZ DOBROWOLSKI (Warszawa)

Dziennikarz, bębnista, animator kultury, współtworzący polsko-białoruską grupę Hajda Banda / Гайда Банда. Prowadzi m.in. cykliczne warsztaty w Ognisku Muzyki Tradycyjnej “Duże Mazurki” Domu Kultury Praga w Warszawie oraz poświęcone bębnom obręczowym konto w serwisie Instagram - instagram.com/mat.dobro

8) Warsztaty tańca (3 x 1 godzina)

Poranne warsztaty poświęcone są najbardziej charakterystycznym tańcom sieradzkim: owijokowi i polce. Na nich się skupimy, ale jeśli tylko wystarczy czasu, poznamy też tańce rzadziej tańczone, np. związane z obrzędem weselnym.

Zajęcia są przeznaczone zarówno dla osób początkujących, jak i średniozaawansowanych. Ważne, aby mieć chęci.

prowadzący: GRZEGORZ AJDACKI (Warszawa)

Z wykształcenia geograf, z zamiłowania tancerz, regionalista, krajoznawca i etnograf. Od wielu lat zajmuje się niekonwencjonalnym podejściem do przekazywania praktycznej wiedzy o kulturze. Propaguje tradycyjne tańce i zabawy regionalne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych prowadząc w wielu miejscach zajęcia, imprezy i projekty taneczne. Jednocześnie pogłębia wiedzę podróżując po kraju i ucząc się od wiejskich tancerzy. Prezes Stowarzyszenia Dom Tańca w latach 2007-2016.

ZABAWY TANECZNE: Na czterech zabawach tanecznych (środa, czwartek, piątek i sobota) usłyszymy muzykę zagraną przez kilka pokoleń muzykantów i muzykantek m.in.: kapelę Józefa Tomczyka (Mroczki Małe), Julię Grzelaczyk (Mroczki Małe), kapelę Janusza Urbaniaka (Goszczanów), kapelę z Leśmierza im. Tadeusza Kubiaka (Leśmierz/Zgierz), kapelę Lututowianie (Lututów), kapelę Lunaria (Poznań/Łódź/Witkowo), kapelę Nizików (Warszawa) oraz kapelę Bartka Pulińskiego (Rogów/Łódź).

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE

spotkanie z Małgorzatą Dziurowicz-Kaszubą, cenioną etnografką, zasłużoną badaczką i dokumentatorką kultury ludowej regionu sieradzkiego, która opowie o muzykantach i śpiewakach Ziemi Sieradzkiej

spotkania z wiejskimi śpiewaczkami: Agatą Woźniak, Marią Bakowicz, Zuzanną Lech oraz śpiewaczkami z Mroczek Małych

spotkania z wiejskimi muzykantami: kapelą Lututowianie, Januszem Urbaniakiem oraz kapelą Józefa Tomczyka